Աւետարաններում բազմաթիւ առիթներով յիշատակւած ծոմ, պահք բառերը ընդհանրապէս մեկնաբանւում են նոյն իմաստով:

Մեզ մօտ պահեցողութիւնը իր օրինապահութեան ձեւի մէջ մի որոշ ժամանակամիջոց մսով, անասնաիւղով, կաթնեղէնով եւ ձւեղէնով պատրաստւած կերակուրներից, ճոխութիւններից եւ խմիչքներից հեռու մնալու կրօնական պատւէր է: Թելադրւում է ուտել բուսական ուտելիքներ, բանջարեղէն, ընդեղէն կամ համապատասխան կերակուրներ` բուսաիւղով պատրաստւած: Թոյլատրելի է  համարւում  նաեւ մեղրը:

Ըստ  էութեան, սակայն, ծոմը կամ պահքը ոչ միայն ժուժկալութեան, զգաստութեան հրաւէր է, այլեւ հաւատացեալների կեանքում կրօնի եւ բարոյականութեան կանոնաւոր պարբերականութեամբ յիշեցում: Այն նաեւ համարւում է հաւատքի ամրապնդման միջոց, լուրջ առաքելութիւնների նախօրէին` խոկման, ինքնապատրաստութեան առիթ, երբ նիւթական եւ մարմնական հաճոյքների եւ որոշ զրկանքների փոխարէն աղօթքներով շեշտը դրւում է կեանքի, գեղեցիկի եւ հոգեւոր արժէքների վրայ:

Ուրեմն, պահքը կամ ծոմը մարդկային հոգու մաքրագործման եւ կրօնական բարոյականութեան գիտակցումով նրա վերանորոգման եւ ամրապնդման միջոց է, անկախ նրանից, որ այն հետապնդում է նաեւ կրօնասիրութեան եւ հաւատքի ամրապնդման նպատակ:

ՄԵԾ ՊԱՀՔ

Միօրեայ եւ շաբաթական պահքերից յետոյ, այլ եկեղեցիներ գրեթէ ջնջել են երկարատեւ պահքերը, մինչդեռ Հայաստանեայց եկեղեցին ունի Քառասնօրեայ պահքի շրջան, որը կոչւում է Մեծ պահք:

Մեծ Պահքն սկսւում է Բուն Բարեկենդանի երկուշաբթիից մինչեւ Ս. Յարութեան Աւագ շաբաթը:

Քանի որ Աւագ շաբաթը իր հերթին պահքի շաբաթ է, քառասնօրեայ շրջանը առանց ընդմիջումի երկարում  է  եւս  մէկ  շաբաթով, որով  Մեծ Պահքի տեւողութիւնը լինում է եօթ շաբաթ կամ 48 օր:

Երկարատեւ պահքի այս շրջանում, յատկապէս առաջին քառասուն օրերին, Հայաստանեայց Եկեղեցին իր հաւատացեալների համար աղօթքի եւ ինքնամփոփումի հոգեպարար արարողութիւններ է տնօրինել, որոնք

«Արեւագալ» կամ «Խաղաղական», «Հանգստեան» անուններով  ժամերգութիւնների կարգով` տեղի են ունենում ընդհանրապէս չորեքշաբթի եւ ուրբաթ օրերի առաւօտեան կամ գիշերային յատուկ ժամերի` ըստ տեղի եւ յարմարութիւնների:

«Արեւագալի» շարականները, որոնք հեղինակել է Ս. Ներսէս Շնորհալի  Հայրապետը, ունեն  բացառիկ  իմաստ, ստեղծագործական բարձր որակ եւ գեղեցկութիւն: Նրանք ընդհանրապէս նւիրւած են հոգեւոր Լոյսին, ճշմարտի եւ գեղեցիկի փառաբանութեանը:

ՄԵԾ ՊԱՀՔԸ ԵՐԵՔ ԻՄԱՍՏՈՎ

Մեծ  Պահքի  քառասնօրեայ շրջանը  եկեղեցու  հաւատացեալների համար հոգեւոր վերանորոգութեան սքանչելի մի առիթ է: Երբ այն գիտակցօրէն ապրւում է, հոգեկան ազնւացման եւ առհասարակ մարդ անհատի երջանկութեան ամենաազդու եւ բարերար միջոց է դառնում:

Մեծ Պահքը գիտակցօրէն ապրել նշանակում է.

1.   Աղօթքը դարձնել մեր կեանքի կենտրոնական առանցքը: Աղօթել առանձնակի եւ հաւաքաբար

Մարդիկ պէտք է յարատեւօրէն ջանան իրենք իրենց հոգեպէս մաքրել ու մօտենալ Աստծուն: Մօտեցումի ճամփան աղօթքն է, սրտաբուխ աղօթքը, որի ընթացքում մարդն Աստծուն խօսք է ուղղում, շնորհակալութիւն է յայտնում Նրան եւ փառք է տալիս, որ իրեն կեանք եւ ամէն տեսակ բարիքներ է շնորհել, որոնց արժէքը պէտք է գիտակցի եւ ըստ այնմ ապրի: Աղօթքի պահին մարդ պէտք է մինչեւ իր սրտի խորքը ինքն իրեն բացի Աստծու առաջ:

2.   Պահք պահել ինքնազրկումի սկզբունքով

Պահքը, որ մեծամասամբ կրօնական, բարոյական, հոգեւոր հասկացողութիւն է, չի կարելի միայն կերակուրների, ուտելիքի հետ կապւած երեւոյթներով ըմբռնել: Եկեղեցու կեանքում սննդի մասին մտահոգութիւններով չի բացատրւում նրա ծագումն ու ներկայութիւնը:

Կրօնական ճշմարիտ եւ խորունկ իմաստով պահքը այնպիսի գործողութիւն է, որ մարդն ինքն իրեն առաջնորդում է կամաւորապէս զրկելու որոշ զգայական, նիւթական հաճոյքներից եւ  ճոխութիւններից: Առիթ է տալիս նրան մտածելու իր հոգեւոր, բարոյական կեանքի մշակման մասին:

Ինչպէս երբեմն բժիշկները որոշ կերակուրներ կամ արարքներ արգելում են մարդկանց, որպէսզի նրանց վնասւած ֆիզիկական առողջութիւնը վերականգնւի, նոյնպէս նաեւ հոգեւոր բժիշկները` եկեղեցու հայրապետները, վարդապետները պահեցողութիւնները սահմանել են,  որպէսզի հաւատացեալները կարողանան աղօթքով եւ ինքնազրկումով իրենց հոգեւոր առողջութիւնը վերականգնել:

3.   Բարիք գործել` ծառայութիւններ մատուցելով

Մարդիկ յաճախ ուրիշի ցաւին բաժնեկից լինելով, ուրիշի նեղութիւնը պակասեցնելով` ոչ միայն ուրիշի համար բարիք են գործում, այլեւ իրենք իրենց են բարիք անում: Յատկապէս Մեծ Պահքի շրջանում, եթէ հաւատացեալները փորձեն.

- հիւանդ խնամել,

- աղքատին օգնել,

- անկարող ծերունու զօրավիգ կանգնել,

- աղքատ ուսանողի ուսումն ապահովել,

- բարեսիրական կամ ազգային հանրօգուտ մի հաստատութեան մէջ կամաւորապէս ծառայել…:

Մեծ Պահքը հաւատացեալներին առիթ ընձեռելու համար է սահմանւել, որպէսզի իրենք իրենց հոգեպէս պատրաստեն ողջունելու Քրիստոսի յարութեան մեծ աւետիսը, որը քրիստոնէական կեանքի գերազա