ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԻՒՆ ՀԱՅՈՑ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ
2024

Պ Ա Տ Գ Ա Մ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան
Թեմակալ Առաջնորդներին,
Հոգեւոր Դասին,
Ազգային Իշխանութեանց, եւ
մեր ժողովրդի զաւակներին

2024 տարւայ սեմին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի Մայրավանքից հայրական սիրով, հայրապետական օրհնութեամբ եւ ազգային վառ ապրումներով ողջունում ենք մեր ժողովրդի սիրելի զաւակներին։ Ողջունում ենք յատկապէս մեր Թեմակալ Առաջնորդ Սրբազաններին, Ազգային իշխանութիւններին, հայ կեանքում գործող կազմակերպութիւններին ու միութիւններին, ինչպէս նաեւ համայնքային, կրթական, բարեսիրական, մշակութային, հասարակական ու մարզական կառոյցներին, եւ բոլորին մաղթում ենք նորանոր իրագործումներով հարուստ տարի։ Աղօթում ենք առ Բարձրեալն Աստւած, որ Իր Որդու մարդեղութեամբ ու յայտնութեամբ բացւող Նոր Տարին մեր ժողովրդի համար դառնայ երկնային բարիքներով ու շնորհքներով լեցուն տարի։

***

Ինչպէս ծանօթ է մեր ժողովրդի զաւակներին, 2003 թւականից սկսեալ, իւրաքանչիւր տարին ձօնել ենք մեր հաւաքական կեանքին առնչւած մի դէպքի, մի երեւոյթի, մի արժէքի կամ մի մտահոգութեան։ Տւեալ նիւթի ծիրում կատարել ենք անհրաժեշտ վերլուծումը եւ շեշտաւորումները, եւ ապա մեր ժողովրդին փոխանցել ենք Մեր հայրական թելադրութիւնները։ Յաճախ կարեւորութեամբ անդրադարձել ենք, թէ եկեղեցին իր էութեամբ ու կոչումով դէպի ժողովուրդ ուղղւած առաքելութիւն է։ Արդարեւ, Քրիստոսի ուսուցումները տեսական ու պարագայական չէին. նրանք անմիջական աղերս ունէին ժողովրդի կեանքի հետ։ Այսօր եւս, եկեղեցին կոչւած է իր հոգեւոր հօտին հրաւիրելու, որ հոգեւոր խորհրդածութիւնների ու հաւաքական քննարկումների միջոցով անդրադառնայ իր կեանքի հետ սերտ առնչութիւն ունեցող մտահոգութիւններին ու մարտահրաւէրներին։ Միաժամանակ եկեղեցու առաքելութիւնն է անհրաժեշտ ցուցմունքները կատարել՝ ի խնդիր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների առաւել կենսաւորման։ Ա՛յս նպատակը են հետապնդում Մեր հայրապետական Հռչակագրերը։ Գոհունակութեամբ ուզում ենք յայտնել, որ ցարդ հրապարակւած հռչակագրերը մեր հաւաքական կեանքում լայն քննարկումների առիթ են հանդիսացել, եւ իրենց պարզած մտահոգութիւնների ու կատարած թելադրութիւնների լոյսին տակ, մեր ժողովրդի զաւակները մղւել են վերաքննութեան ու վերարժեւորման ենթարկելու իրենց անհատական թէ համայնական կեանքը։
Ինչպէս գիտէք, 2022 եւ 2023 տարիները նւիրած էինք Սփիւռքին՝ 2022-ը յայտարարելով ընդհանրապէս Սփիւռքի Տարի, իսկ 2023-ը՝ Սփիւռքի Տարի–Ինքնաքննութիւնից՝ վերակազմակերպում։ Պատահական չէր յաջորդական երկու տարիներին Սփիւռքը լուսարձակի տակ բերելու Մեր որոշումը։ Սփիւռքը իր կազմաւորման ու ծաւալման հոլովոյթն ունի, եւ միշտ ենթակայ է եղել արտաքին ազդակների ու շրջապատի պայմանների ազդեցութեան։ Այսօր Սփիւռքը լուրջ մարտահրաւէրների դիմաց է գտնւում։ Նկատի ունենալով համաշխարհային մշակոյթի թափանցումը հայ կեանքում, ազգային արժէքների նահանջը, հայ լեզւի աղաւաղումը եւ այլ հրատապ խնդիրներ, այսօր Սփիւռքի վերարժեւորումը եւ վերակազմակերպումը դարձել է անյետաձգելի հրամայական։
Սփիւռքին նւիրւած երկու հռչակագրերում, Սփիւռքին պարզած ներկայ կացութեան գծով 2022-ին հետեւեալ հաստատումը կատարեցինք.- «Սփիւռքը հայօրէն արագ մաշումի ընթացքի մէջ է. մեր կառոյցները սկսել են կորցնել իրենց այժմէականութիւնը, եւ հետեւաբար, անհրաժեշտ է Սփիւռքի վերակենսաւորումը՝ մեր կեանքը շրջապատող ներկայ պայմանների ու իրականութիւնների լոյսի տակ»։ Իսկ 2023-ին, անդրադառնալով Սփիւռքի կառոյցներին, հետեւեալ յիշեցումը կատարեցինք.- «Սփիւռքն ունի մշակութային, հոգեւոր, տնտեսական, մասնագիտական, յարաբերական թէ փորձառական հսկայ ներուժ։ Սակայն, մի տեղ՝ համակերպումն ու տեղայնացումը, եւ այլ տեղ՝ անտարբերութիւնն ու անտեսումը սկսել են հայ կեանքից հեռացնել իր սեփական ներուժը։ Փաստօրէն, Սփիւռքը չի կարողացել իր ներուժին տէր դառնալ եւ այն ճիշտ ու ամբողջական կերպով օգտագործել։ Սփիւռքի ներուժի կազմակերպումն ու օգտագործումը անհրաժեշտութիւն է։ Նման հսկայ ծրագիր պահանջում է հաւաքական ու հետեւողական աշխատանք»։
Յիշեալ երկու հռչակագրերում, Սփիւռքի համայնքների ու կառոյցների դիմագրաւած մարտահրաւէրները պարզելուց յետոյ, շեշտեցինք, թէ հայ կեանքի բոլոր բնագաւառներում մարդուժի պակասը փաստօրէն սկսել է իր ներկայութիւնը զգալի դարձնել։ Այլ խօսքով, բոլոր գաղութներում մասնագէտ, փորձառու ու յանձնառու մարդկանց թիւը սկսել է հետզհետէ նւազել։ Սա խորապէս մտահոգիչ մի երեւոյթ է՝ թէ՛ համասփիւռքեան տարողութեամբ եւ թէ իր աննախատեսելի հետեւանքներով։ Արդարեւ, մեր կառոյցները կենսաւորողը, մեր համայնքները ծաղկեցնողը, Սփիւռքը որպէս հայակենտրոն գոյութիւն ամրապնդողը, նրանց ազգային ինքնութիւնը պահողը եւ որակ ու ուղղութիւն տւողը իր մարդուժն է՝ հոգեմտաւոր պատրաստութիւն, մասնագիտական կազմաւորում ու ամբողջական նւիրում ունեցող մարդուժը։ Ա՛յս խոր համոզումից մեկնելով 2024 տարին հռչակում ենք՝

ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՏԱՐԻ

Աստւածաշունչը յիշեցնում է, թէ Աստւած տիեզերքի ստեղծագործութեան վեցերորդ օրը մարդուն ստեղծեց (Ծն 1.26-27, 2.7)։ Մարդու ստեղծագործութիւնը, յարաբերաբար տիեզերքի միւս արարածներից, տարբեր էր ո՛չ միայն իր ժամանակով ու եղանակով, այլ նաեւ իր նպատակով։ Աստւածաշունչը վկայում է, թէ «Աստծու պատկեր»ի համաձայն ստեղծւած մարդը կոչւած էր լինելու ստեղծագործութեան խնամողը, այն պաշտպանողը ու հարստացնողը (Ծն 1.28-30). այլ խօսքով՝ Աստծու «գործակից»ը (Ա.Կր 3.9-17)։ Ի՜նչ սրբազան կոչում...։ Բայց մարդը դաւաճանեց իր աստւածատուր կոչումին, իրեն տրւած առանձնաշնորհումը չարաշահեց այն օգտագործելով իր հաճոյքի ու փառքի համար եւ իր անհաւատարմութեան հետեւանքով դրախտից վտարւեց (Ծն 3)։
Սակայն, Աստւած միշտ մնաց հոգածու մեղանչած մարդու նկատմամբ։ Աստւած իր Միածին Որդուն աշխարհ ուղարկեց, որպէսզի իրենից հեռացած մարդուն մօտեցնի իր Երկնաւոր Հօր։ Աստծու Որդին մարդացաւ, եւ նոյնիսկ իր արիւնը թափեց, որպէսզի մարդուն վերականգնեցնի իր աստւածային պատկերին եւ աստւածատուր առաքելութեան մէջ։ Ա՛յս է Աստւածաշնչի, աստւածային յայտնութեան նպատակն ու պատգամը։ Աստւածաշունչը յատուկ կարեւորութեամբ է շեշտում մարդու իւրայատուկ տեղը ու եզակի դերը աստւածային յայտնութեան ու ծրագրի մէջ։ Արդարեւ, զանազան առակների, դէպքերի եւ ուսուցումների միջոցով, Աստւածաշնչում տեսնում ենք մարդու, եւ նոյնիսկ մեղաւոր մարդու նկատմամբ Աստծու ցուցաբերած հայրական սէրն ու հոգածութիւնը. որպէս օրինակ, երբ հովիւը մէկ ոչխարի փնտռելու համար 99 ոչխարներին թողնում է (Մտ 18.11-14), երբ հայրը իր անառակ որդուն գրկաբաց ընդունում է (Ղկ 15.11-32)։ Աստւածաշունչը ընդգծում է, թէ մարդը, այր թէ կին, արժէք է Աստծու համար։ Սակայն մարդու արժէքը միայն իր ֆիզիքական գոյութեամբ չի կայանում, այլ կայանում է՝ Աստծու նկատմամբ իր ունեցած հաւատարմութեամբ ու հնազանդութեամբ։
Բոլոր կրօններն ու քաղաքակրթութիւնները յատուկ ուշադրութեան են արժանացրել մարդուն, որպէս մտածող, գործող, կառավարող եւ իր ստեղծագործ ոգիով հասարակական կեանքը զարգացնող եւ նրան իմաստ ու ուղղութիւն տւող իրականութիւն։ Հին փիլիսոփաների, հոգեբանների ու հասարակագէտների կողմից մարդը լուրջ վերլուծման նիւթ է դարձել եւ շարունակում է դառնալ մասնաւորաբար արհեստագիտութեամբ տիրապետւած ներկայ աշխարհում։ Ազգերի պատմութիւնը պարզում է, թէ բոլոր իրագործումների, գիւտերի ու զարգացումների հետեւում կանգնած է մարդը։ Ահա թէ որքա՜ն առանցքային է մարդու դերը տիեզերքի ու հասարակութեան կեանքում։ Երկրները, համայնքները, հասարակութիւնները եւ կազմակերպութիւնները զարգանում, յառաջադիմում ու հզօրանում են ո՛չ միայն իրենց ունեցած նիւթական հարստութեամբ, քաղաքական կամ զինւորական առաւելութիւններով ու ներուժով, այլ՝ նրանց հնարող, զարգացնող, կառավարող ու պաշտպանող մարդուժով։

***

Նշեցինք, ու դարձեա՛լ կը շեշտենք, թէ հայ կեանքում մարդուժի պակաս կայ։ Դժբախտաբար, մեր թերութիւնները, բացթողումները, տկարութիւնները տեսնելու եւ ընդունելու քաջութիւնը եւ իմաստութիւնը յաճախ պակասում է մեզնից ։ Հակամէտ ենք ամէն բան վարդագոյն տեսնելու, սխալը ծածկելու եւ կամ սխալի պատճառը այլ տեղ փնտռելու։ Կրօնական բարոյագիտութիւնը, ինչպէս ընդհանրապէս ժողովրդական իմաստութիւնը յուշում է, թէ սխալը ընդունելը յաջողութեան կէս ճամբան է։ Ընդհանուր հայացքը մեր գաղութների, համայնքների, կազմակերպութիւնների ու կառոյցների կեանքի վրայ, յստակօրէն ցոյց է տալիս, թէ մարդուժի պակասը հետզհետէ աւելի է խորանում ու ծաւալւում, եւ նրա այլազան ու բազմազան բացասական հետեւանքները դառնում են ակներեւ։ Անընդունելի է այս մտահոգիչ կացութեան դիմաց անտարբեր մնալ։ Համասփիւռքեան այս յոյժ կարեւոր կարիքը դարմանելու հաւաքական աշխատանքում բոլորս էլ անելիք ու տալիք ունենք։ Քաջ պէտք է գիտակցենք, որ առանց մարդուժի մեր կեանքը կը կորցնի իր որակը, կը ճահճանայ ու կը գունաթափւի եւ մեր գոյութեան արմատները կը տկարանան։ Մարդուժի պատրաստութիւնը անյետաձգելի առաջնահերթութիւն է։
Ինչո՞ւ մարդուժի պակաս կայ Սփիւռքի կեանքում. ի՞նչ են դրա պատճառները։ Անհրաժեշտ է նման հարցադրումներ կատարել եւ առարկայական մօտեցումով փորձել պատասխաններ գտնել։ Մարդուժի իմաստով այսօր հայ կեանքը հետեւեալ պատկերն է պարզում.- առաջին, մեր ունեցած ներկայ մարդուժը ընդհանրապէս չի համապատասխանում ներկայ ժամանակների կարիքներին ու պահանջներին։ Երկրորդ, մեր մարդուժի կարեւոր մէկ մասը փաստօրէն կամ հայ կեանքի լուսանցքում է գտնւում, եւ կամ հեռու է հայ կեանքից։

***

ՆԵՐԿԱՅ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՆԵՐԱՌՈՒՄԸ ՀԱՅ ԿԵԱՆՔՈՒՄ
Մարդուժի վերակազմակերպման ու հզօրացման առաջին կարեւոր քայլը պէտք է լինի՝ հայ կեանքի մայր էջից հեռու գտնւող մեր մարդուժը ներգրաւել հայ կեանքում։
Մի պահ դիտենք մեր շուրջը։ Ճի՛շդ է, մասնագէտներ ունենք զանազան ասպարէզներում, սակայն նրանցից շատերը հեռու են մեր կեանքից։ Զարգացած երիտասարդներ ունենք, սակայն շատեր մասնակից չեն մեր կառոյցների գործունէութեան։ Նւիրեալ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներ ունենք, սակայն շատեր գործում են ոչ-հայկական կրթական կառոյցներում։ Ինչ-ինչ պատճառներով եւ զանազան բնագաւառներում հայ կեանքից հեռու մնացած մարդուժի թւարկումը կարելի է շարունակել…։ Այս տխուր իրականութիւնից մեկնած, անհրաժեշտ է հարց տալ, թէ ինչո՞ւ է մեր մարդուժի մէկ կարեւոր մասը մեր համայնական կեանքից հեռացել։ Հարցադրումները մեզ պէտք է մղեն ախտաճանաչման, եւ ախտաճանաչումը՝ սրբագրումի։ Բոլոր պարագաներում, մեր մօտեցումը պէտք է լինի իրատես, ո՛չ զգացական. գործնական, ո՛չ տեսական. տեղական, ո՛չ ընդհանրական։ Հարկ է նկատի ունենալ Սփիւռքի զանազան շրջանների դիմագրաւած աշխարհաքաղաքական պայմանները եւ դրանց հետեւանքով յաճախ տեղի ունեցած ներքին տեղաշարժերը, տնտեսական պատճառներով որոշ գաղութների տկարացումը եւ այլ գաղութների ծաւալումը, համայնքների նկարագրի փոփոխութիւնը, շրջապատային պայմանների տարբերութիւնը, եւլն.։ Աստիճանաբար շարունակւող այս բոլոր զարգացումները հարկ է արժեւորել հայ կեանքում իր ներկայութիւնը հաստատած համաշխարհային մշակոյթի լոյսի տակ։ Բնականաբար, յիշեալ երեւոյթները իրենց բացասական անդրադարձը են ունեցել որոշակի թւով մարդուժի թէ՛ հայ կեանքից հեռացման եւ թէ մի գաղութից այլ գաղութ տեղափոխման վրայ։
Վերոյիշեալ արտաքին ազդակների կողքին, նաեւ ներքին եւ անձնական պատճառներ ոմանց մղել է հեռու մնալու մեր հաւաքական կեանքից։ Այսպէս, համայնքային ղեկավարութեան ցուցաբերած երբեմն անտարբեր մօտեցումները եւ երբեմն միակողմանի դիրքորոշումները գաղութը յուզող հարցերի նկատմամբ, կառոյցների կեանքում երեւան եկող մրցակցութիւնները, հին եւ նոր սերունդների անյարիր մտածելակերպերը, մարդուժին ճիշտ եւ արժանի գնահատանքը կատարելու պակասը, ինչպէս նաեւ աւելի լայն հորիզոնների բացւելու եւ աւելի բարձր նիւթական եկամուտ ապահովելու ցանկութիւնները, եւայլն։
Այս մտահոգիչ երեւոյթի դիմաց, չենք ուզում այպանել (ծաղրել, հանդիմանել) ո՛չ հեռու մնացողներին եւ ո՛չ էլ նրանց հեռու մնալուն պատճառ հանդիսացած կառոյցներին կամ պատասխանատուներին։ Ուզում ենք բարձրագոյն աստիճանի կարեւորութեամբ շեշտել, թէ աւելի քան երբեք հրամայական է, որ զանազան պատճառներով հայ կեանքից հեռու գտնւող մեր մարդուժը մօտենայ հայ կեանքին, մասնակից դառնայ մեր հաւաքական ապրումներին, մաքառումներին, ծրագրերին ու աշխատանքներին։ Այս հաստատ կամեցողութիւնն ու գիտակից յանձնառութիւնն ենք սպասում հեռու մնացողներից։ Միաժամանակ՝ սպասում ենք, որ պատասխանատու մարմինները լայն կարելիութիւններ ստեղծեն մեր մարդուժի ու յատկապէս երիտասարդ ուժերի համար, նրանց ներգրաւելով մեր կառոյցներում եւ ընդհանրապէս հայ կեանքում։ Մեզ համար սիրելի եւ յարգելի է մեր մարդուժը։ Հետեւաբար, ընդունելի չէ, որ մեր մարդուժը կազմող անձինք ուրիշների դռները թակեն, ուրիշներին ծառայեն, իրենց մասնագիտութիւնն ու փորձառութիւնը ի սպաս դնեն ուրիշների յաջողութեան։ Մեզ համար առաջնահերթը, հիմնականը, մնայունը մեր ազգն է, մեր հայրենիքն է, մեր գաղութներն են։

***

ՆՈՐ ՄԱՐԴՈՒԺԻ ՊԱՏՐԱՍՏՈՒԹԻՒՆ
Մարդուժի կազմակերպման ու հզօրացման երկրորդ կարեւոր քայլը պէտք է լինի նոր մարդուժի պատրաստութիւնը։ Սա դիւրին ու հեզասահ եւ անմիջական կերպով իրագործելի ծրագիր չէ։ Հարկ է իրապաշտ լինել։ Մարդուժի պատրաստութիւնը պահանջում է երկարաշունչ գործընթաց, ամբողջական նւիրում, լուրջ կազմակերպւածութիւն, հետեւողական աշխատանք եւ նաեւ՝ նիւթական լայն ներդրում։ Նայեցէ՛ք ձեր շրջապատին։ Պետութիւններ, կրօններ, կազմակերպութիւններ, կառոյցներ հսկայ աշխատանք են տանում ու մեծ ներդրում են կատարում, նիւթական թէ այլապէս, մարդուժի պատրաստութեան ի խնդիր։ Արդարեւ, առանց գիտակից, մասնագէտ ու նւիրեալ մարդու, մեր ունեցածը՝ նիւթականից սկսեալ մինչեւ հոգեւոր, կրթականից սկսեալ մինչեւ քաղաքական, ո՛չ մէկ արժէք չի ներկայացնում։ Մա՛րդն է որ նրան արժէք, իմաստ, որակ, ուղղութիւն ու նպատակ է տալիս։
Արդ, ժամանակը հասել է, որ այս գիտակցութիւնից ու համոզումից մեկնած, Սփիւռքում մեր ուշադրութեան սլաքը կենտրոնացնենք մարդուժի պատրաստութեան վրայ, մեր ունեցած ներուժի եւ կարելիութիւնների ամբողջական օգտագործումով։ Մարդուժի պատրաստութիւն նշանակում է հայ մարդը հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախել, մեր ազգի անցեալի ու ներկայի յատկանշական դէպքերին, դէմքերին ու մարտահրաւէրներին ծանօթացնել, ներկայ աշխարհին մասնագիտութիւններում խորանալու կարելիութիւն ընծայել, այս բոլորից վեր ու այս բոլորը իմաստաւորող՝ մեր ժողովրդին ամբողջական նւիրումով ծառայելու ոգին ներարկել, հայ կեանքին բերելու իր գործօն մասնակցութիւնը։
Ինչպէ՞ս կարելի է Սփիւռքը կազմակերպ մօտեցումով ու վերանորոգ թափով մղել մարդուժի պատրաստութեան։ Հարկ է յիշել, թէ մարդուժի պատրաստութիւնը միայն տւեալ մի կառոյցի աշխատանքը չէ, այլ հաւաքական աշխատանք է ու հետեւողական գործընթաց՝ զանազան հանգրւաններից ընթացող ու նախաձեռնութիւններ ներառող։ Ամփոփ գծերով ուզում ենք յիշել այն կառոյցները ու միջոցները, որոնք կարեւոր նպաստ են կարող բերել մարդուժի պատրաստութեան առաքելութեան.-
1) Մարդուժի պատրաստութեան հիմնական ու մնայուն խարիսխը ԸՆՏԱՆԻՔՆ է։ Հայ մարդու կազմաւորման ամուր հիմքը դրւում է ընտանիքում։ Մեր ծնողներից շատ բան կը սովորենք լսելով ու տեսնելով։ Մեր ծնողներից միայն մեր ազգին առնչւած գիտելիքներ չենք ստանալ, այլ նաեւ ու մանաւանդ գիտակից ու հպարտ հայ լինելու ոգին եւ անսակարկ կերպով մեր ազգին, հայրենիքին ու եկեղեցու ծառայելու նւիրումը։ Արդ, անհրաժեշտ է, որ հայ ընտանիքը վերաշեշտի մարդուժի գծով իր եզակի դերակատարութիւնը։ Այս յոյժ կարեւոր առաքելութիւնը վերանորոգ նւիրումով կատարելու համար հայ ընտանիքը կոչւած է հեռու մնալ այնպիսի երեւոյթներից, որոնք կարող են աղարտել իր բարոյական մթնոլորտն ու հայադրոշմ նկարագիրը եւ նսեմացնել վեհ կոչումը։
2) Մարդուժի պատրաստութեան երկրորդ վայրը ԵԿԵՂԵՑԻՆ է։ Եկեղեցին մեր հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքների պահպանման հնոցն է ու կենսաւորման աղբիւրը։ Մեր ազգի մեծերից շատեր եկեղեցու կեանքի ու վկայութեան հետ իրենց անձը շաղախել են եւ ազգին ու հայրենիքին ծառայելու նախանձախնդրութիւնն ու յանձնառութիւնը եկեղեցուց են ստացել։ Զանազան նախաձեռնութիւնների միջոցով (կիրակնօրեայ վարժարան, Սուրբ Գրոց սերտողութիւն, ժողովրդային լսարաններ, քրիստոնէական դաստիարակութիւն, եւլն.) անհրաժեշտ է որ մեր եկեղեցին իր հոգեւոր առաքելութեան ու ազգային ծառայութեան առընթեր, նաեւ զարկ տայ յատկապէս իր ուսուցողական ու դաստիարակչական աշխատանքներին։
3) Մեր Սուրբ Աթոռի ԴՊՐԵՎԱՆՔԻ նպատակը շարունակելու է մնալ հոգեմտաւոր արժէքներով թրծւած եւ ազգին ու եկեղեցուն ծառայելու կոչումը ունեցող հոգեւորականների, ուսուցիչների ու մտաւորականների կազմաւորումը։ Այս ուղղութեամբ անցնող տասնեակներին հսկայ աշխատանք է կատարել Դպրեվանքը։ Արդարեւ, Դպրեվանքից անցած եւ Հայաստանում թէ Սփիւռքում մեր ազգային կեանքի հոգեւոր, կրթական ու մշակութային բնագաւառներում կարեւոր ներդրում բերող մեծ թւով անձանց ներկայութիւնը՝ պերճախօս վկայութիւնն է Դպրեվանքին վիճակւած եզակի առաքելութեան։
4) ՀԱՅ ԴՊՐՈՑԸ, բնականաբար, մարդուժի պատրաստութեան կարեւոր կառոյցներից մէկն է։ Ներկայ ժամանակներին, դժբախտաբար մեր ծնողների մօտ սկսել է մի որոշ անտարբերութիւն ի յայտ գալ հայ դպրոցի նկատմամբ։ Պետական քննութիւններին իր ձեռք բերած յաջողութիւններով, իր ներարկած հայեցի դաստիարակութեամբ ու հայակերտ մթնոլորտով հայ դպրոցը մեծապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է վերաշեշտել հայ դպրոցի մարդակերտումի առաքելութիւնը՝ զօրավիգ կանգնելով նրա նպաստող ծրագրերին։
5) Հայ կեանքում գործող ԲՈԼՈՐ ԿԱՌՈՅՑՆԵՐԸ՝ կուսակցական, բարեսիրական, մշակութային, մարզական, ընկերային, եւլն. իրենց կարգին մարդուժի պատրաստութեան իւրայատուկ դպրոցներ են։ Արդարեւ, ազգային ու մշակութային արժէքներով լեցուն իրենց ներքին մթնոլորտը, ինչպէս նաեւ մեր համայնքների կարիքներին ծառայելու իրենց կամաւոր աշխատանքը այլապէս նպաստում է մարդուժի պատրաստութեան։ Ունենք ազգայիններ, որոնք զանազան պատճառներով հայ դպրոց չեն յաճախել, սակայն մաս կազմելով համայնքային կազմակերպութիւններին, հայ կեանքի մասին լայն ծանօթութիւն են ձեռք բերել եւ իրենց մէջ արմատաւորւել է ազգին ծառայելու ոգին։
6) ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ԴԱՍԸՆԹԱՑՔՆԵՐԸ մարդուժի կազմաւորման մէջ էական դեր ունեն։ Այսօր, փաստօրէն, Սփիւռքում միակ կազմակերպւած Հայագիտական Կենտրոնը Կաթողիկոսարանում է գործում: Հարկ է նաեւ յիշել Հալէպի Քարէն Եփփէ Ճեմարանի ու Հայկազեան Համալսարանի հայագիտական դասընթացքները։ Կաթողիկոսարանի Հայագիտական Կենտրոնը վերջին 15 տարիների ընթացքում ինքնակազմաւորման հանգրւաններից անցնելուց յետոյ, այսօր իր դասանիւթերի այլազանութեամբ եւ Հայաստանից ու Սփիւռքից հրաւիրւած փորձառու ուսուցիչների ներկայութեամբ, գործում է առաւել կազմակերպ ու ինքնավստահ կերպով։
7) Կաթողիկոսարանում գործող ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ, նպատակ ունենալով մանկավարժական նոր մեթոտներով ուսուցիչների վերաորակաւորումը, յատուկ կարեւորութիւն է ներկայացնում այս ասպարէզում։ Աւելի քան 35 տարիների իր գործունէութիւնը եւ մասնաւորաբար պետական քննութիւնների մէջ ձեռք բերած յաջողութիւնները ապացուցում են, թէ մանկավարժական կազմաւորման ծիրում իր տարած աշխատանքը կը մնայ առանցքային։
8) Մարդուժի պատրաստութեան վերոյիշեալ համայնքային կառոյցներից այնկողմ, ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄԸ նկատում ենք էական, ինչպէս նաեւ ամբողջացուցիչ մասը մարդուժի պատրաստութեան։ Ներկայ աշխարհը մասնագիտութեան աշխարհ է։ Հասարակութեան կեանքի բոլոր ասպարէզներում հարցերի, երեւոյթների, տագնապների ու ծրագրերի նկատմամբ սիրողական մօտեցում փաստօրէն այլեւս տեղ չունի։ Ինչքան էլ նւիրումն ու պատրաստակամութիւնը անհրաժեշտ նկատւեն, նոյնքան անհրաժեշտ է մասնագիտութիւնը։ Ներկայումս համալսարանական բարձրագոյն ուսման կենտրոններն ու հնարաւորութիւնները բազմապատկւած են։ Ճարտարագիտութեան ընձեռած լայն միջոցների լոյսի տակ, համալսարանական ուսումը դարձել է աւելի դիւրահաս եթէ ոչ նիւթական, գոնէ ժամանակի ու աշխատանքի իմաստով։ Հարկ է որ մեր ուսումնատենչ երիտասարդ-երիտասարդուհիները առաւելագոյն չափով օգտւեն համալսարանական բարձրագոյն ու մասնագիտական ուսման ընձեռած բարիքներից։
Բնականաբար, տարբեր պայմաններում ապրելով, սպասելի չէ որ նոր սերունդը մարդուժի կազմաւորման նշւած հանգրւաններից անցնի։ Ինքնուսումը եւս կարելիութիւն կը տայ եւ իր կարեւոր ներդրումը կարող է ունենալ մարդու կազմաւորման մէջ։ Բոլոր պարագաներում, հրամայական է, որ հոգեւոր, բարոյական ու ազգային արժէքներով շաղախւած եւ մասնագիտական ուսումով զինւած հայ երիտասարդ-երիտասարդուհին ինքնիրեն արժեւորի հայ կեանքում՝ իր ուսումը ծառայութեան միջոցով ի սպաս դնելով մեր ազգին զարգացման ու հզօրացման։ Սփիւռքը անյետաձգելի կարիքը ունի մարդուժի. հետեւաբար, մարդուժի պատրաստութիւնը Սփիւռքին համար պէտք է դառնայ առաջնահերթութիւն։

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԹԵԼԱԴՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ
Մարդուժի պատրաստութեան գծով Մեր պարզած մտահոգութիւնների, մատնանշած կարելիութիւնների ու կատարած ընդգծումների լոյսին տակ, ուզում ենք հետեւեալ գործնական թելադրութիւնները կատարել.-
1) Հակառակ Սփիւռքի դժւար պայմանների ու սահմանափակ միջոցների, մարդուժի պատրաստութեան գծով հսկայ աշխատանք է կատարւել։ Մեր բարձր գնահատանքը ենք յայտնում մարդակերտումի ու հայակերտումի սրբազան առաքելութեան լծւած բոլոր նւիրեալներին։ Ժամանակը հասել է, որ գաղութներում մարդուժի պատրաստութեան նւիրւած մեր կառոյցների գործունէութիւնը լինի աւելի ներդաշնակ, համադրւած ու համապատասխան ներկայ իրականութիւններին եւ սպասումներին։ Այս ուղղութեամբ անհրաժեշտ է, որ ծրագրաւորման յատուկ աշխատանք կատարւի կառոյցների պատասխանատուների մասնակցութեամբ՝ կրկնութիւններից ու բացթողումներից խուսափելու համար։
2) Գաղութներում մարդուժի համախմբումը նկատում ենք անյետաձգելի անհրաժեշտութիւն։ Համախմբումը կարելի է կատարել երկու հանգրւաններով։ Առաջին հանգրւանում կը մասնակցի գաղութներում գործող մարդուժը եւ երկրորդ հանգրւանում՝ նաեւ գաղութից հեռու մնացած մարդուժը։
3) Բոլոր պարագաներին համախմբումները անհրաժեշտ է որ կազմակերպւեն յստակ օրակարգի հիման վրայ։ Հարկ է լսել ներկաների տեսակէտները, մտահոգութիւնները ու առաջարկները, եւ ապա միասնաբար գաղութի հզօրացման առնչւած ընդհանուր ուղեգիծ ճշտել՝ առաջնահերթութիւնների յստակեցումով ու աշխատանքի բաժանումով։
4) Հարկ է յատուկ կարեւորութիւն ընծայել երիտասարդ-երիտասարդուհիների մասնակցութեան՝ ներառելով յատկապէս համալսարանականներին ու համալսարանաւարտներին։
5) Անհրաժեշտ է որոշ առիթներով եւ նոյնիսկ հանգրւանային կերպով գաղութի մարդուժը համախմբող հաւաքներ կազմակերպել՝ քննարկելու թէ՛ գաղութի հետ աղերս ունեցող ընդհանուր ծրագրերը եւ թէ համասփիւռքեան ու համազգային մտահոգութիւնները ու մարտահրաւէրները։
6) Մի գաղութի մարդուժի ամբողջական ցանկագրումը նկատում ենք խիստ անհրաժեշտ։ Մի աշխատանք, որ ներառի հիմնական տեղեկութիւններ, որպէսզի կարելի լինի այն փոխանակել այլ գաղութների հետ, համասփիւռքեան տարողութեամբ մարդուժի ամբողջական պատկերը ունենալու համար։
7) Թելադրելի է, որ յիշեալ յոյժ կարեւոր աշխատանքներին իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերեն թեմական, կուսակցական, կրթական, երիտասարդական, մշակութային, բարեսիրական եւ այլ կառոյցների գործադիր մարմինները։
8) Ինչպէս յայտնեցինք, մարդուժի պատրաստութիւնը նաեւ պահանջում է նիւթական յանձնառութիւն։ Համայնական այս ճիգում մեր ունեւոր ազգայինները պարտաւոր պէտք է զգան այս ուղղութեամբ կարեւոր ներդրում կատարելու, հիմնադրամների հաստատումով կամ տարեկան նպաստների յատկացումով՝ ընդհանրապէս մարդու պատրաստութեան լծւած ծրագրերին եւ մասնաւորաբար այն կառոյցներին, որոնք կը ծառայեն նոյն նպատակի համար։
9) Մեր թեմերը ու կառոյցները իրենց գործունէութեան օրակարգում կարեւոր տեղ պէտք է յատկացնեն մարդուժի պատրաստութեան հետ աղերս ունեցող նախաձեռնութիւններին ու աշխատանքներին։
Սփիւռքի վերակազմակերպման ու վերակենսաւորման աշխատանքները յղացողը, ծրագրողը եւ գործադրողը մեր մարդուժը պիտի լինի։ Արդ, որքա՜ն էական է մարդուժը մեզ համար եւ հետեւաբար՝ որքա՜ն հրամայական եւ անյետաձգելի մարդուժի պատրաստութիւնը։
Այս մտածումներով ու սպասումով, հայրական ջերմ սիրով ողջունում ենք ձեզ, եւ վստահեցնում ենք, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը միշտ պատրաստ է զօրակից ու գործնապէս մասնակից դառնալու մարդուժի պատրաստութեան նւիրական առաքելութեան։

Հայրապետական օրհնութեամբ,

Աղօթարար՝

ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿՈՅ

1 Յունւար, 2024
Անթիլիաս, Լիբանան

(Արեւելահայերէնի վերածւած)