«ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ Է ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԻ ԿՐՕՆԱԿԱՆ ՈՒ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՆԿԱՐԱԳԻՐԸ ՊԱՀԵԼ՝ ՅԱՐԳԵԼՈՎ ԻՒՐԱՔԱՆՉԻՒՐ ԿՐՕՆԻ ԻՐԱՒՈՒՆՔՆԵՐԸ» Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

17 Յունւար 2018-ին, Եգիպտոսի մէջ Երուսաղէմի հարցի շուրջ կազմակերպուած միջազգային համագումարի առաջին նիստին, խօսք առնելով Վեհափառ Հայրապետը շեշտեց, թէ "անհրաժեշտ է յարգել միջազգային օրէնքի տւեալները ու պատմութեան ընթացքին նւիրագործւած աւանդութիւնները՝ Երուսաղէմը նկատելով սուրբ քաղաք միաստուածեան երեք կրօնների"։ 

Ապա Նորին Սրբութիւնը հետեւեալ 7 կէտերի մէջ ամփոփեց իր տեսակէտը.-

1) Հարկ է միջազգային համայնքին յիշեցնել, որ Երուսաղէմի գրաւումը Իսրայէլի կողմից լայն չափով այլափոխեց Երուսաղէմի նկարագիրը ու ներքին դրւածքը, առաջացնելով իսլամ ու քրիստոնեայ բնակչութեան մօտ արտագաղթ ու նոյնիսկ խախտելով յիշեալ երկու կրօնների իրաւասութիւնները սրբատեղիներին առնչւած, հակառակ միջազգային համայնքին ու Միացեալ Ազգերի Կազմակերպութեան որոշումներին։

2) Միակողմանի որոշումներ ու մենատիրական տեսակէտներ Երուսաղէմի գծով՝ Երուսաղէմը Իսրայէլի մայրաքաղաք նկատող եւ քրիստոնէութեան ու իսլամութեան ներկայութիւնը հարցականի տակ դնող, երբեք չեն նպաստել շրջանի մէջ ամբողջական ու մնայուն խաղաղութիւն յառաջացնելու ձգտող ճիգերին։

3) Երուսաղէմի նկատմամբ քաղաքական որեւէ մօտեցում  կարող է աւելի բարդացնել ու սրել ներկայ տագնապը։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է ապաքաղաքականացնել Երուսաղէմի հարցը՝ Երուսաղէմը նկատելով մայրաքաղաքը միաստուածեան երեք կրօնների, ինչպէս նաեւ միջազգային քաղաք իսրայէլեան ու պաղեստինեան վարչական միացեալ հովանաւորութիւնը վայելող։

4) Երուսաղէմը դարերի ընթացքին եղած է երեք միաստուածեան կրօնների համագոյակցութեան քաղաք։ Հակառակ երբեմն յառաջացող ներքին զգայնութիւնների՝ սրբատեղիների նկատմամբ նրանց ունեցած իրաւասութեան շրջագծում, նրանք միշտ յանձնառու եղած են միջազգային ճանաչում ունեցող իրենց իրաւասութեան իրավիճակի պահպանման։ Արդ, ինչ էլ լինի Երուսաղէմի նկատմամբ առնւելիք որոշումը խաղաղութեան գործընթացքի մէջ, երեք կրօնների իրաւասութիւնները ճնշող իրավիճակը պէտք է պահել։

5) Որպէս նախկին Ատենապետ Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհուրդի, կուզեմ յայտնել որ ԵՀԽ-ի հիմնադրութեան, 1948-ից սկսած, Երուսաղէմի հարցը Խորհուրդի օրակարգի վրայ առաջնահերթ տեղ է գրաւած։ Խորհուրդի մօտեցումը եղած է համապատասխան Միացեալ Ազգերի Կազմակերպութեան որոշումներին. այլ խօսքով սուրբ քաղաքը նկատած է եբրայական, քրիստոնէական ու իսլամական կրօնների միացեալ սուրբ քաղաքը։

6) Երուսաղէմը իւրայատուկ նշանակութիւն է ունեցել միշտ քրիստոնէութեան համար, որպէս սուրբ քաղաք։ Այնտեղ կը գտնւեն Քրիստոսի երկրաւոր առաքելութեան առնչւած կարեւոր վայրերը։ Երուսաղէմի մէջ հաստատւեցաւ առաջին քրիստոնէական եկեղեցին. Երուսաղէմից ճառագայթեց քրիստոնէութեան լոյսը։ Հետեւաբար, Երուսաղէմը պէտք է իր քրիստոնէական նկարագիրը պահէ անաղարտ, ուր պէտք է այցելեն բոլոր քրիստոնեաները առանց դժւարութեան ու խտրութեան։

7) 638 թւականից սկսած, հայ եկեղեցին ներկայ եղած է Երուսաղէմում իր ժողովուրդով, եպիսկոպոսով ու հոգեւորականներով։ 1311-ին Եգիպտոսի Սուլթանը Երուսաղէմի հայ եպիսկոպոսին տւաւ Պատրիարք տիտղոսը եւ ներկայ Պատրիարքը 97-րդ Պատրիարքն է Երուսաղէմի հայոց։ Հայոց պատրիարքութիւնը Երուսաղէմի մէջ ունի եկեղեցիներ ու սրբատեղիներ եւ այլ համայնքների շարքին՝ իր իրաւասութիւնները, միջազգային օրէնքով ճանաչցւած։ Մեր ժողովուրդը կը շարունակէ թիկունք կանգնել Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքութեան պահպանելու իր իրաւուքները սուրբ քաղաքում։

Եզրակացնելով իր խօսքը, Վեհափառ Հայրապետը անգամ եւս շեշտեց, որ անհրաժեշտ է հեռու մնալ միակողմանի մօտեցումներից եւ պահել Երուսաղէմի միջազգային ու կրօնական նկարագիրը, եւ կոչ ուղղեց միաստուածեան կրօններին միջազգային համայնքի հետ միասնաբար աշխատելու, որպէսզի Երուսաղէմը դառնայ խաղաղութեան ու արդարութեան քաղաք, հաւատարիմ իր հոգեւոր ու պատմական կոչումին։

Յայտնենք, որ միջազգային համագումարին մասնակցել էին աւելի քան 300 կրօնական, պետական, քաղաքական ու ակադեմական բարձրաստիճան պատասխանատուներ՝ գլխաւորութեամբ Եգիպտոսի ու Պաղեստինի նախագահների։

Յայտնենք նաև որ Առաջնորդ Սրբազան Հայրը, միջազգային հեռուստաընկերութիւնների հետ հարցազրոյցներ ունեցաւ և կարևորութեամբ շեշտեց Երուսաղէմի անբաժան լինելը Պաղեստինից, որպէս Պաղեստինի մայրաքաղաք, որտեղ երեք կրօնները՝ մովսիսականութիւն, քրիստոնէութիւն և իսլամութիւն հաւասար իրաւունքներ ունեցել են և պէտք է որ ունենան: