عید میلاد عیسی مسیح 6 ژانویه یا 25 دسامبر؟

چرا کلیسای رسولی ارمنی عید میلاد عیسی مسیح را ششم ژانویه جشن می گیرد اما کلیساهای دیگر مسیحی در شرق و غرب جهان 25 دسامبر را روز میلاد عیسی مسیح می دانند؟

براساس سنت جامع کلیسایی در قرن نخست میلادی مسیحیان تنها یک عید بزرگ را جشن می گرفتند و آن رستاخیز عیسی مسیح بود. در قرن دوم مسیحیان شروع به جشن گرفتن اعیاد بشارت تولد مسیح به مریم مقدس از سوی جبرائیل، میلاد عیسی مسیح، سجده مغان در مقابل عیسی مسیح، غسل تعمید عیسی مسیح در رود اردن و همچنین نخستین معجزه عیسی مسیح در عروسی قانا در یک روز کردند. بازیل (باسیلیوس) قیصریه‌ای قدیس (330-379) این اعیاد را تحت عنوان "آستوادزاهایدنوتیون" یا "ظهور خداوند" تجمیع و روز ششم ژانویه را برای جشن گرفتن آن تعیین نمود.

این را باید نه یک فرضیه صرف بلکه واقعیتی تاریخی دانست. در تائید این موضوع چند دلیل را می توان ذکر کرد.

1) در هفتمین قانون از 34 قانون رسولان می خوانیم: رسولان روز ششم ژانویه را به عنوان عید میلاد و ظهور منجی تعیین و تصویب کردند. این عید را می بایست با شادمانی و سرور جشن گرفت.

2) در قانون سوم از 30 قانون گریگور نازیانوسی (329-389) می خوانیم: و برخی با هدف تغییر در تاریخ میلاد مقدس به قانون نگاشته شده از سوی رسولان که به صورت مکتوب به ما منتقل شده و عید میلاد و تعمید عیسی مسیح را در روز ششم ژانویه تعیین کرده است، وفادار نماندند.

3) کلمنت اسکندرانی (150-215) در قوانین خود می نویسد: رسولان روز ششم ژانویه را به عنوان عید میلاد عیسی مسیح تعیین نمودند.

4) افرایم سریانی (215-306) در موعظه خود به مناست عید میلاد مسیح عنوان می دارد که در آن زمان در بین النهرین اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح روز ششم ژانویه جشن گرفته می شده است.

5) یوحنّای زرّین‌دهان (344/354-407) در موعظه خود که در سال 386 م در انطاکیه ایراد شده است می فرماید: تنها 10 سال است که عید میلاد را در تاریخ جدید آن، 25 دسامبر جشن می گیریم.


صرف‌نظر از شهادت پدران کلیسای مسیحی براساس محاسبات تقویمی نیز میلاد عیسی مسیح ششم ژانویه می باشد.
این روش استدلال را آنانیا شیراکاتسی ریاضی دان و منجم قرن هفتم میلادی (610-685) در خطابه خود درباره میلاد عیسی مسیح بکار گرفته است.

آنانیا شیراکاتسی بازماندن حضرت ذکریا پدر یحیی تعمید دهنده از سخن گفتن را به عنوان نقطه شروع استدلال خود بر می گزیند. یهودیان اعیاد سوکوت و یوم‌کیپور را همزمان در هفدهمین روز از هفتمین ماه جشن می گرفتند. این جشن 12 روز به طول می انجامید. با محاسبه ماه ها این جشن از 27 سپتامبر آغاز می شده است. در ایام برگزاری یوم‌کیپور کاهن اعظم برای نیایش وارد معبد مقدس می شد.(لوقا 1:8-9) هنگامیکه ذکریا برای انجام نیایش وارد معبد می شود فرشته خداوند بر او ظاهر شده و می فرماید: ذکریا واهمه نکن، دعای تو مستجاب شده است. همسرت اِلیصابات برای تو پسری خواهد زایید که باید نامش را یحیی بگذاری. (لوقا 1:13) هنگامیکه ذکریا برای اثبات این بشارت نشانه ای طلب می کند فرشته خداوند تا زمان اجابت این بشارت قدرت تکلم را از او می گیرد.

پس از خروج از معبد ذکریا به صورت طبیعی می بایست به همراه جمعیتی که در انتظار او بودند در جشن مشارکت می کرد و نمی توان ادعا کرد که وی بلافاصله به منزل مراجعت کرده و اِلیصابات نیز در همان روز جشن یعنی 27 سپتامبر از او آبستن شده است بلکه آنچنانکه در انجیل مقدس آمده است: پس از اتمام ایام جشن ذکریا به منزل بازگشت. (لوقا 1:23) با این حساب آبستن شدن ا ِلیصابات 12 روز پس از 27 سپتامبر(زمان برگزاری همزمان دو عید) یعنی در 9 اکتبر رخ داده است. شش ماه پس از آبستن شدن اِلیصابات ، جبرائیل بر مریم مقدس ظاهر شده و به او بشارت تولد مسیح را می دهد. (لوقا 1:26-31). در نتیجه به تاریخ هفتم ماه آوریل به عنوان روز بشارت مادری به مریم مقدس می رسیم. با احتساب 9 ماه یا 267 روز به عنوان ایام بارداری تاریخ ششم ژانویه روز میلاد عیسی مسیحی خواهد بود.

با در نظر گرفتن ششم ژانویه به عنوان عید میلاد عیسی مسیح پدران کلیسای مسیحی 40 روز پس از آن یعنی 14 فوریه را به عنوان روز تقدیم عیسی مسیح چهل روزه به خانه خدا تعیین کردند. در حالیکه کلیسا اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح را تحت عنوان "آستوادزاهایدنوتیون" یا "ظهور خداوند" جشن می گیرد زیرا عیسی مسیح در این روز به عنوان خداوند و منجی در میان انسان ها ظاهر شد.


چگونه شد که روز 25 دسامبر به عنوان عید میلاد عیسی مسیح تعیین گردید؟

برای تعیین 25 دسامبر به عنوان عید میلاد عیسی مسیح دو دلیل عمده می توان ذکر کرد.

1) در میان ملت های بت پرست و بویژه پیروان ادیان شرقی میترا یا الهه خورشید از اهمیت و احترام ویژه ای برخوردار بود و در قلمرو امپراطوری روم "زادروز الهه شکست ناپذیر خورشید" در 25 دسامبر با شکوه بسیار زیاد جشن گرفته می شد. از آنجائیکه این روز را در هنگام انقلاب زمستانی که طول روز شروع به بلندتر شدن می کند جشن می گرفتند در نتیجه آن را زادروز خورشید می دانستند. اهمیت این روز از زمانیکه سزار لوسیوس دومیتیوس اورلیانوس در 25 دسامبر سال 274 الهه خورشید را به عنوان الهه محافظ امپراطوری روم نامید افزایش یافت و معبد بزرگی به نام آن احداث شد.
در آن زمان پدران کلیسای مسیحی تلاش بسیاری در راستای حذف جشن های روز 25 دسامبر بکار بستند که موفقیت آمیز نبود. مسیحیان همچنان در این جشن مشارکت می کردند. جهت غلبه بر این موضوع پدران کلیسا و بویژه کلیسای لاتین روم در 25 دسامبر سال 336 م جشن زادروز الهه خورشید را به عنوان "زادروز خورشید عدالت" اعلام و مسیح را به عنوان نور حقیقت و جاودانگی انسان معرفی کردند.

2) مسیحیان فلسطین اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح را همزمان در ششم ژانویه جشن می گرفتند. جشن میلاد عیسی مسیح در شهر بیت الحم و تعمید عیسی مسیح در ساحل رود اردن جشن گرفته می شد. با توجه به امکانات آن زمان برگزاری دو جشن در دو مکان دور از یکدیگر طاقت فرسا بنظر می رسید. پس از آن که کلیسای روم عید میلاد مسیح را به 25 دسامبر منتقل کرد مسیحیان فلسطین نیز توانستند با سهولت بیشتری عید میلاد مسیح را در 25 دسامبر در شهر بیت الحم و سپس عید میلاد را 13 روز بعد یعنی ششم ژانویه در ساحل رود اردن برگزار کنند.

بدین ترتیب و پس از تعیین روز 25 دسامبر به عنوان عید میلاد عیسی مسیح در قرن چهارم میلادی این رسم بتدریج و بویژه پس از سال 380 م به کلیساهای دیگر مسیحی نیز منتقل شده و به مورد اجرا گذاشته شد. سال 380 بدان جهت مورد تاکید قرار گرفت که براساس اشارات تاریخی تا آن تاریخ در انطاکیه، قسطنطنیه، و مناطق مختلف کاپادوکیه عید میلاد عیسی مسیح کماکان روز ششم ژانویه برگزار می شده است.

بدین ترتیب کلیساهای مسیحی از قرن پنجم به بعد شروع به جشن گرفتن عید میلاد مسیح در روز 25 دسامبر و عید تعمید ایشان در ششم ژانویه کردند. در حالیکه کلیسای رسولی ارمنی تاکنون ضمن پایبندی بر سنت پایه گذاری شده از سوی رسولان همچنان اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح را همزمان در روز ششم ژانویه برگزار می کند.

برای پایبندی کلیسای رسولی ارمنی به سنت برگزاری اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح در روز ششم ژانویه دو دلیل می توان ارائه کرد.

1) کلیسای رسولی ارمنی در ارمنستان با مشکلاتی که کلیسای لاتین روم در غرب و در فلسطین با آن درگیر بود و به همین دلیل نیز عید میلاد مسیح را از ششم ژانویه به 25 دسامبر منتقل کرد، مواجه نبوده است.

2) علیرغم فشارهای کلیسایی و عقیدتی خارجی که بویژه پس از قرن پنج میلادی بر کلیسای ارمنی وارد شده است، این کلیسا ضمن وفادار ماندن به سنت رسولان برای برگزاری اعیاد میلاد و تعمید عیسی مسیح در روز ششم ژانویه همزمان هویت و استقلال خود را نیز حفظ کرده است.