ՍԻՐՈՅ ԿՈՉ ԻՄ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՍԻՐԵԼԻ ԶԱՒԱԿՆԵՐԻՆ

Աստւածաստեղծ մարդ արարածի կեանքը մշտատեւ շարժման, յարաբերական ընթացքում է եւ յարափոփոխ ու մշտանորոգ մի պատկեր է ներկայացնում։ Ժողովուրդների կեանքը, յաճախ պայմանների եւ շրջապատի ցանկալի եւ ոչ ցանկալի պարագաների բերումով անդիմադրելի մարտահրաւէրների առաջ է գտնւում։

Աշխարհի քաղաքա-տնտեսական ելեւէջները, թեքնօ-էլէքթրոնիկ նորարարութիւններն ու նւաճումները յաճախ մարդկային կեանքը առաւել եւս բարդացնում ու այն ալեկոծեալ վիճակում են պահում։ Կրօնական լեզւամտածողութեամբ  աշխարհը մի ովկիանոս է, որ շատ յաճախ չորս կողմերից փչող քամու, փոթորիկների պատճառով ալեկոծւում է, լեռնանման ալիքների սպառնալից ելեւէջները անորոշ վախի են մատնում մարդկութիւնը։ Որքան գեղեցիկ են ու խօսուն սրբազան շարականագրի բառերը.-

Կեանքի ծովն անընդհատ ալեկոծում է ինձ։

Թշնամին մրրկոտ ալիքներ է յարուցում իմ դէմ.

Բարի նաւապետ, ապաստան եղիր իմ անձին։

Փոթորկոտ ու մրրկայոյզ այս աշխարհում, մարդ արարածը, մարդկային ընկերութիւնը պարտի գիտակցութեան ամենաբարձր աստիճանի զգօնութեամբ ապրի իր կեանքը, որպէսզի կարողանայ դիմագրաւել իր կեանքի ընթացքը խոչընդոտող պատնէշները։

Մեծ եւ իմաստուն է այն մարդը, ընկերութիւնը, որ ամէն ինչ իր ժամանակին եւ այդ ժամանակի պահանջներով իր կեանքը ապրում ու ստեղծագործում է։

Մեր ժողովրդի պատմութիւնը, սեփական հայրենի հողի վրայ թէ սփիւռքեան իրականութեան մէջ, լի է եղել դառն ու քաղցր, հպարտութիւն եւ ամօթխածութիւն առթող դէպքերով եւ դրւագներով եւ այդ բոլորը այսօր մեզ պէտք է մղի մեր կեանքը ապրել խոհեմութեամբ, իմաստութեամբ, որպէսզի կարողանանք հաւատարմօրէն շարունակել մեր առաքելութիւնը մարդկային կեանքի յորձանոտում։

Մեկնելով վերոյիշեալ տւեալներից այսու ուզում եմ իմ համայնքի սիրելի զաւակների ուշադրութիւնը կենտրոնացնել մի քանի հիմնական երեւոյթների վրայ.-

Այսօր իրանահայ գաղութը ընդհանրապէս եւ թեհրանահայ գաղութը մասնաւորաբար իր կեանքը ապրում է հաւատարիմ իր կրօնական եւ ազգային պատկանելիութեան եւ միւս կողմից էլ իբրեւ քաղաքացի, յանձնառու հաւատարմութեամբ եւ կապւածութեամբ շարունակում է իր ներդրումը բերել իրանեան իր ծննդավայր հայրենիքի զարգացման, բարգաւաճման եւ խաղաղութեան ամրապնդման։

Գաղութների կեանքը, աշխարհում ընթացող յարափոփոխ տւեալների բերումով, տնտեսական իրավիճակի անկայունութեան պատճառով եւ գաղթի, տեղից տեղ շարժւելու երեւոյթի հետեւանքով, բաւականին ծանր պայմանների առաջ է կանգնած։ Այսպէս թեհրանահայ մեր գաղութի ե՛ւ թիւը ե՛ւ նիւթա-տնտեսական կարողականութիւնը այն չէ ինչ որ էր երկու երեք տասնամեակ առաջ։ Գաղութի ընկերային, տնտեսական եւ ինչու չէ նաեւ յարաբերական կեանքի պայմանները փոխւած են եւ կարօտ են անհրաժեշտ վերատեսութեան, վերանայման։

Գաղութի իւրաքանչիւր անհատ իբրեւ յանձնառու հայորդի եւ քրիստոնեայ անհատ պիտի մի պահ կանգ առնի եւ դիտի իր շրջապատը, որտեղ հանդիպում ենք կարիքաւոր ընտանիքների, անօգնական հայորդիների, աշխատանքի չգոյութեան եւ կամ աշխատելու անկարողութեան հետեւանքով անգործների, որոնք մշտատեւ խնամքի կարիքն ունեն։ Մեր դպրոցներն ու եկեղեցիները, որոնք մեր հայապահպանման միջնաբերդն են, միութիւնները, բարեսիրական հաստատութիւնները նիւթական դժւարութեան մէջ են։ Գաղութում տեղի ունեցող անսպասելի ու անակնկալ դէպքերն ու չարաղէտ պատահարները, հիւանդութիւնները ընտանիքները անել կացութեան առաջ են դնում։

Միւս կողմից մեր ժողովուրդի զաւակները շատ յաճախ ակամայ եւ անգիտութեամբ հսկայ գումարներ յումպէտս վատնում եւ կամ ուղղակի օդում ցրում են։

Այս իրականութեան առաջ կանգնած սիրելի՛ զաւակունք Հայաստանեայց Եկեղեցու կարեւորութեամբ ձեր ազնիւ ուշադրութեան եմ յանձնում հետեւեալը,

Ա.- Մահը մարդկային կեանքի անբաժան ու դառն իրականութիւն է. մահւան դիմաց կանգնած ոչ ոք չի կարողացել ինչ որ բան անել։ Քրիստոնէական մեր հաւատքը մեզ մղում է մահւան առաջ կանգնած մտածել կեանքի մասին, մեր կեանքով մեզանից բաժանւող սիրելի ննջեցեալի յիշատակը կենդանի պահելու։ Մարդու հողեղէն մարմինը հողին է վերադառնում իսկ հոգին՝ իրեն սահմանւած կեանքին։

Ի՞նչ արժեն այն մեծածախս ծաղիկներն ու ծաղկեպսակները, որը մեզ հետ տանում ենք գերեզմանատուն. չէ որ դրանք երկու օրից չորանալու եւ քամու հետ գնալու են։ Արդարեւ իմ կոչն ու թելադրանքը մեր ժողովրդին այն է, որ մենք փոխան ծաղկեպսակի նւիրատւութիւն կատարենք մի չքաւոր ընտանիքի, մի կարօտեալի, բարեսիրական մի միութեան եւ կամ նախընտրած որեւէ միութեան։ Այն ինչ որ տալիս ենք որպէս բարեգործութիւն եւ նւիրատւութիւն ի յիշատակ մեր ննջեցեալի հոգուն այդ է մնում եւ ո՛չ թէ ծաղկեփունջը՝ դրւած սիրելիի գերեզմանին եւ կամ գերեզմանին վրայ դրւած թանկարժէք եւ երբեմն հսկայ գումարներով պատրաստւած քարը, որը ենթակայ է քանդումի կամ աւերածութեան։

Տակաւին մեր ննջեցեալների եկեղեցական հոգեհանգստեան արարողութիւնից յետոյ հոգեճաշի անւան տակ յատուկ հիւրասիրութիւն է տեղի ունենում եւ կամ թաղումից անմիջապէս յետոյ ճաշ է հիւրասիրւում։ Սա շատ գեղեցիկ երեւոյթ է եւ մեծապէս գնահատելի, եթէ կատարւէր իր իսկական իմաստով։ Ժամանակին հոգեհանգստի առիթով պատրաստւած ճաշը բաժանւում էր չքաւոր, անօգնական ընտանիքներին, որբերին, այրիներին եւ բարեսիրական հաստատութիւններին եւ կամ փոխան հոգեճաշի նւիրատւութիւններ էին կատարւում բարեսիրական հաստատութիւններին, եկեղեցիներին, դպրոցներին ու միութիւններին կամ էլ չքաւոր ընտանիքների օժանդակութեան նպաստող Ֆոնդերին։ Իսկ հիմա դժբախտաբար հոգեճաշը իր նախնական իմաստը կորսնցուցեր է։

Իմ թախանձագին կոչն է սիրելիներ, որ վերատեսութեան ենթարկենք մեր կեանքը, ապրելակերպն ու միմեանց հետ ունեցած մեր յարաբերութիւնը. դադարենք միմեանց քննադատելուց եւ սկսենք միմեանց սիրել աւետարանական սիրով. թոյլ տւէք իմ այս կոչը աւարտել հետեւեալ պարզ բայց շատ իմաստալից ու դաստիարակիչ ոտանաւորով.-

Պիտի նախընտրէի մի պզտիկ վարդ

Մի բարեկամի պարտէզից,

Քան ունենալ ընտրւած մի փունջ,

Երբ իմ երկրի վրայ մնալը աւարտւել է։ 

Պիտի նախընտրէի մի հաճելի խօսք լսել

Ինձ ասւած ազնւութեամբ,

Քան լսել գովասանքներ,

Երբ կեանքս դադարել է լինելուց։

Պիտի ուզէի տեսնել սիրոյ մի ժպիտ

Մի բարեկամից, որին ճանաչում եմ,

Քան արցունքներ դագաղիս շուրջ,

Երբ այս աշխարհին հրաժեշտ եմ տւել։

Բերէ՛ք ինձ ձեր բոլոր ծաղիկները այսօր

Վարդագոյն, ճերմակ կամ կարմիր,

Նախընտրելի է հիմա մի փունջ ունենալ,

Քան լեցուն բեռնակառք՝ երբ մեռած եմ.

Եւ վերջապէս կարդանք աւետարանական այս գեղեցիկ հատւածը, որտեղ ասւում է թէ ո՞ւմ հրաւիրել.-

- Երբ ճաշի կամ ընթրիքի հրաւէր տաս, մի՛ կանչիր բարեկամներիդ կամ եղբայրներիդ, ազգականներիդ եւ հարուստ հարեւաններիդ, որպէսզի չլինի թէ նրանք էլ քո հրաւէրի փոխարէն քեզ հրաւիրեն եւ այդ ձեւով հատուցում արած լինեն քեզ։ Ընդհակառակը, երբ ճաշկերոյթ տաս, կանչի՛ր աղքատներին եւ խեղանդամներին, կաղերին եւ կոյրերին եւ այն ժամանակ երանելի կը լինես, որովհետեւ նրանք փոխարէնը քեզ հատուցելու ոչինչ չունեն, եւ իմացի՛ր, որ դու քո հատուցումը կը ստանաս արդարների յարութեան ժամանակ։

Բ.- Նկատւած է մեր գաղութի կեանքում նաեւ հետեւեալը։ Ննջեցեալների թաղման տխուր արարողութեան աւարտին, ննջեցեալի պարագաները ընդհանրապէս դիմում են ծիսակատար քահանայ հօր թաղումից յետոյ կատարեն նաեւ եօթնօրէքի արարողութիւնը, թէեւ կան հաւատացեալներ, ովքեր ուզում են որ եօթնօրէքի արարողութիւնը ճիշդ ժամանակին կատարւի։

Մեր եկեղեցու հայրապետների հաստատած կարգ ու կանոնի համաձայն եօթնօրէքը կատարւելու է մահից եօթ օր ետք, յատուկ արարողակարգով, հետեւաբար փափագելի է որ հնարաւորութեան սահմաններում պահենք մեր եկեղեցու ընդունւած աւանդութիւնն ու եկեղեցական կարգը։

Այստեղ աւելացնենք, որ ըստ Մաշտոցի, որի մէջ ամփոփւած են մեր կարեւոր արարողութիւնները, խորհուրդներն ու բարեպաշտական աւանդութիւնները, ննջեցեալի թաղման յաջորդ օրը, ննջեցեալի պարագաները գերեզման էին գնում Այգուց կատարելու համար իսկ եօթնօրէքի կամ քառասունքի նախորդ օրը գնում էին գերեզմանատուն եօթնօրէքի կամ քառասունքի կարգը կատարելու եւ յաջորդ օրն էլ եկեղեցում հոգեհանգստեան արարողութիւն էր կատարւում։ Մեր կարծիքով ճիշդը այն պիտի լինի, որ նկատի ունենալով ինչ-ինչ դժւարութիւններն Այգուցը կատարել թաղումից անմիջապէս յետոյ, իսկ եօթնօրէքը, քառասունքը կամ տարելիցը կատարել ճիշդ ժամանակին, եկեղեցիում Ս. պատարագի աւարտին, ինչպէս որ կարգն ու կանոնը թելադրում են։

ՍԵՊՈՒՀ ԱՐՔ. ՍԱՐԳՍԵԱՆ

ԱՌԱՋՆՈՐԴ ԹԵՀՐԱՆԻ ՀԱՅՈՑ ԹԵՄԻ